Øyvind Hebnes blei riven med av eit innslag i NRK Rogaland. Dermed kjørte han for fort i Finnfast. Det kosta han 6500 kroner. (Fotomontasje: Tor Pedersen)

Finnfast-bilistane punga ut med 3 millionar kroner i fartsbøter i fjor.  Pengane susar inn i statskassen i like stor fart i år. Finnøy-kjendisen Øyvind Hebnes, tidlegare eigar av Øyposten og tidlegare Senterparti-leiar har nyleg punga ut med 6500 kroner i bot for å ha kjørt 83 kilomteter i timen i 60-sonen nede i Finnfast-tunnelen.

- Eg sat og høyrte på NRK-lokalen og gløymte meg heilt ut. Temaet som blei omsnakka der, interesserte meg. Dermed kom eg ikkje på å redusera farten. Fyrste då eg merka det blinka, fekk eg mistanke om at det kanskje hadde gått litt for fort, seier Øyvind Hebnes som hadde mista lappen dersom han hadde kjørt 3 kilometer fortare. Dette er andre gongen Hebnes er registrert med for stor fart i 60-sonen i Finnfast. For eit par år sidan heldt han 72 kilometer i timen forbi fotoboksen. Då fekk han 3800 kroner i bot.

- Eg er den som har kjørt fortast i Finnfast utan å bli teken, hevdar Stephan Dickinson, skipsredar, bonde og aviseigar på Finnøy.

Fotoboks-rapporten for 2012 frå Stavanger politidistrikt er interessant lesnad. 29 bilistar på veg gjenn0m Finnfast frå Rennesøy til Finnøy mista lappen etter å ha kjørt for fort i 60-sonen nede i tunnelkrysset der tunnelarmen til Talgje tek av.  841 bilistar har fått forenkla førelegg på den same korte tunnelstrekninga. Denne fotoboksen sørga for 2,245 millionar kroner til statskassen.  Ingen andre fotoboksar i Rogaland politidistrikt har vore så innbringande for staten. Nærast er fotoboksen på Revheimsvegen i retning frå Stavanger mot Revheim kirke. Der kom det inn 2,23 millionar kroner i fjor.

Totalt blei det skrive ut bøter og forenkla forelegg i Finnfast for 2,989 millionar kroner. Det blei skrive ut 1173 forenkla forelegg og beslaglagt 33 førarkort. 183 069 kjørtety blei kontrollerte.

Totalt kom det inn over 13 millionar kroner i fartsbøter frå fotoboksane i Rogaland politidistrikt.

Finnfast-tunnellen er heilt spesiell med 60-sonen nede i tunnellen. Årsaka er Talgje-krysset.  Men tunnelen er godt merka med skilt, og det er godt lys. Likevel gløymer folk seg ut og kjører for fort.

Politioverbetjent Rune Svensen, sjef for trafikkseksjonen ved Stavanger politistasjon seier at det er ein svært liten del av bilistane som kjører for fort. Finnfast 2, fotoboksen i 60-sonen i Talgjekrysset, har det høgaste talet på fastsoverskridingar, men den er likevel under 1 prosent som har for stor fart.

- 94 315 kjørety passerte denne fotoboksen på dei tidspunkta då den var aktiv. 1130 overtredelsar blei registrert. Av dei fekk 876 ein reaksjon. Dei restarande var for det meste utrykningskjørety, brannbilar, politibilar og ambulansar, opplyser politioverbetjent Svensen.

Politiet tek førarkortet når du blir teken i å kjøra 26 kilometer over fartsgrensa i 60-sonen. Frå 70-sone og ved høgare fartsgrenser  ryk førarkortet med 36 kilometer høgare fart enn fartsgrensa. Vanlegvis blir du fotgjengar i tre månader då.

Folk i Finnøy kommune er som ventande opptekne av desse fotoboksane og folka som blir tekne med for høg fart. Eg har teke ein telefonrunde og snakka med folk som eg kjenner frå før.

Mor Finnfast, Jorunn Strand Vestbø, er ikkje teken for råkjøring i Finnfast. Ho brukar som oftast hurtigbåt når ho skal ut å reisa.

- Eg har aldri blitt tatt med stor fart i Finnfast. Men eg er den som har kjørt fortast i tunnellen utan å bli tatt, seier Stephan Dickinson, nåverande eigar av lokalavisa Øyposten.

- Kan eg sitera det på det?

- Sjølvsagt, svarar aviseigaren som også er bonde, skipsredar, eiendomsinvestor og entreprenør.

Jorunn Strand Vestbø, tidlegare mangeårige ordførar i kommunen, blir av mange kalla Mor Finnfast. Har ho fått mange fartsbøter?

- Ingen. Eg kjører sjeldan bil i Finnfast. Som finnøybu er eg oppteken av at me skal bruka hurtigbåten når me skal ut å reisa. Me må sørga for å halda passasjertalet  oppe på desse rutene som sørger for et godt rutetilbod til alle øyane i kommunen, seier Jorunn Strand Vestbø.

Finnøy-politikar Ottar Sandanger er teken ein gong i fotoboksen i 60-sona i Finnfast.

Finnøypolitikkenens Knoll og Tott, varaordførar Jon Olav Runestad og arbeiderparti-politikar Ottar Sandanger, begge frå Fogn, har sikkert sine meritter i trafikken.

Eg ringer:

- Ein gong er eg teken i 60-sonen i Finnfast. Då fekk eg ei bot på 1600 kroner, svarar Ottar Sandanger.

- Kva med varaordføraren?

- Nei, han er aldri teken med for høg fart i Finnfast. Men han er teken ein gong for å snakka i mobiltelefon medan han kjørte bil, seier Sandanger.

Forgjeves har eg prøvd å få ein kommentar frå Finnøy-ordførar Gro Skartveit. Det viser seg at ho for tida er på ferie i Afrika. Då eg ringde henne, var ho så langt inne i jungelen at ho ikkje høyrte sine eigen mobiltelefon ein gong.

God helg og pass deg for fotoboksane!

Etter at dei nye fotoboksane som måler gjennomsnittsfarten blei tekne i bruk i Byfjord-tunnellen, har farten gått ned

Rennfast-bilistane har senka farten og talet på fartsbøter har gått drastisk ned i tunnellen under Byfjorden.

Dei nye fotoboksane i Byfjordtunnelen har ført til at bilistane som kjører gjennom den undersjøiske tunnelen har mykje større respekt for den fastsette fartsgrensa enn tidlegare. Dette viser tala frå den automatiske fartskontrollen frå Rogaland politidistrikt i 2012.

I juli i fjor var to dei nye fotoboksane på plass på E 39 i Byfjordtunnelen. Dei måler gjennomsnittsfarten på bilane som kjem i nordgåande retning, frå dei kjører inn i tunnelen på Stavanger-sida og til dei er heilt nede i botnen av tunnelen. Dette er ein strekning på omlag 2,5 kilometer. Her er fartsgrensa 80 kilometer i timen. Av 697 064 kontrollerte kjøretøy var det berre 114 bilar som kjørte fortare enn fartsgrensa. Dette vil seia at berre 0,016 prosent av bilane kjørte fortare enn det som var lovleg.

Dei to  gamle fotoboksane som berre kontrollerer farten på eit punkt ved kvar boks, registrerte 270 bilar av 155 588 kontrollerte bilar som braut fartsgrensa på den same strekninga før sommarferien i fjor. Fartssyndarane utgjorde her 0,17 prosent av bilførarane. Dette vil seia at det 10 ganger så mange blei tekne med for høg fart med den konvensjonelle typen fotoboksar.

- Gledeleg at Rennfast-farten går ned, seier ordførar Dagny Sunnanå Hausken som har teke mot fire lam til nå i år.

Ei forklaring på at bilførarane er blitt meir disiplinerte og observante på fartsgrensa, kan vera at dei aller fleste merkar at det blinkar idet dei passerer den første fotoboksen på veg ned under Byfjorden. Dermed held dei seg i skinnet og passar på at dei ikkje kjører for fort nedover i tunnellen.

Ifølge statistikken for dei  automatiske fartskontrollane i Rogaland politidistrikt blei det utskreve 222 forenkla forelegg på tilsaman 903.900 kroner i Byfjordtunnelen i heile fjor. 952.652 kjørety blei kontrollerte. I 2011 blei det teke inn over 2, 1 millionar kroner i fartsbøter på den same strekninga. Ein del av nedgangen må skuldast at fotoboksane ikkje har vore like mykje i drift i 2012 som i 2011.

Den andre tunnellen i Rennfast, Mastrafjordtunnellen, har heller ikkje vore så innbringande for statskassen i 2012 som i 2011. 607 forenkla forelegg på  1,5 millionar kroner i fjor mot 950 på tilsaman 2,3 millionar kroner i 2011. Også her har fotoboksane vore meir ute av drift i fjor. I 2011 blei det kontrollert 1,8 millionar kjørety mot 1,3 i 2012. Men bilistane har ser ikkje ut til å ha endra respekten sin for fartsgrensa under Mastrafjorden. Fotoboksane i Mastrafjordtunnelen registrerte at 0,094 prosent av bilane braut fartsgrensa i 2011. Talet var  0,097 i 2012.

Ordføraren i Rennesøy, Dagny Sunnanå Hausken, meiner det er gledeleg både at farten i Rennfast-tunnelane er redusert og at det blir færre fartsbøter. Dette gjer det tryggare å ferdast i på vegane i kommunen. Sjølv har ho blitt teken ein gong for å ha kjørt for fort i Mastrafjord-tunnelen. Årsaka til at det gjekk litt for fort, skuldar ho på at ho blei distrahert av eit varsellys på dashbordet i bilen.

- Dette skjedde for fleire år sidan. Eg fekk 2600 kroner i fartsbot. Men i år har eg fått fire lam til nå. Det er mykje kjekkare å snakk om, seier Rennesøy-ordføraren.

Ifølge statistikken registrerte fotoboksane i Sør-Rogaland 18.102.507 passerande kjørety i 2012. Av desse kjørte 12.518 raskare enn den fastsette fartsgrensa. Dette resulterte i 13,8 millionar kroner i fartsbøter.

I Talgje-krysset nede i Finnfast-tunnelen har mange bilistar mista førarkortet dei siste tre åra.

Ukjende Finnøy-turistar og folk som blir sende til Finnøy kommune på tilfeldige jobb-oppdrag blir robba for millionar i fotoboksane i Finnfast-tunnellen kvart år. I fjor blei det betalt inn i nesten 3 millionar kroner i fartsbøter av bilistar som vart tekne i Finnfast.

Finnøy-lensmannen seier at det store fleirtalet av fartsovertredarane er folk som aldri har kjørt bil til Finnøy før. Resten er fastbuande øybuar som har gløymt seg ut og kjørt for fort i 60-sonen nede i Talgje-krysset der armen til øya Talgje tek av. Bilistar av «råkjørartypen» blir så godt som aldri tekne i fotoboksane i Finnfast. Dei er lokalkjende som veit kor dei må passa seg for å kjøra for fort. Dette er nummeret før å driva bakholdsangrep på naive, framande folk i ein tunnel der dei aldri har vore før.

- Eg er åpen for å diskutera plasseringa av fotoboksane i Talgje-krysset, seier lensmann Edvin Gard.

- Mange i Finnøy kommune er opptekne av plasseringa av fotoboksane ned i tunnelen. Mange meiner at fotoboksane i Talgjekrysset er feil plassert. Som lensmann er eg åpen for å diskutera om plasseringa av fotoboksane er optimal, seier lensmann Edvin Gard i Finnøy.

Finnøy-ordførar Gro Skartveit (v) har ikkje så vondt av at bilistane får fartsbøter. Men ho er bekymra for om tryggleiken er god nok i Finnfast når det blir tatt så mange for å kjøra fortare enn fartsgrensa i tunnellen. Ho meiner at det bør vurderast nye tiltak som får bilistane til å senka farten.

- Ingen har teke opp fotoboks-problematikken med meg, seier ordførar Gro Skartveit.

- Men det er ingen i kommunen  som har teke kontakt med meg og presentert dette som eit problem som politikarane må ta tak i, seier ordførar Skartveit.

Den 5685 meter lange Finnfast-tunnelen mellom Rennesøy og Finnøy er heilt spesiell på grunn av krysset der den 1467 meter lange tunnelarmen opp til Talgje nede i botnen. Ved dette krysset er fartgrensa redusert til 60 kilometer i timen. Dette er gjort for å redusera risikoen for kollisjonar mellom bilar på veg til og frå Finnøy og bilar som kjem ut frå Talgjetunnellen. Det er sett opp fleire fotoboksar for å overvåka bilistane. Både der det er 80-sone og der farten er redusert til 60.

Det virkar jo som om det er fremmande folk som bryt fartsgrensa. Dei som er så uvant med å kjøra i tunnelen at dei overser trafikkskilta. – Turen til Finnøy var fin, men den kosta meg 5000 kroner i fartsbot, er ei herme som har gått igjen på øyane dei siste åra.

Andelen av fartsovertrederar er betydeleg større i den fotoboks-overvaka 60-sonen i Finnfast enn på andre strekningar med fotoboks i Rogaland politidistrikt. Slik har det vore sidan Finnfast blei åpna i 2009 og denne tendensen held seg også dei tre første månadene i år.

Viss føremålet med desse fotoboksane er å gjera dette krysset så sikkert som råd, er det all grunn til å setja inn ytterlegare tiltak i denne sonen slik at fleire bilistar kjører seinare her. Eit trafikklys kunne vore eit tiltak, men Statens Vegvesen har heilt sikkert fleire ting dei kan føreta seg. Målet må vera å redusera både fart og talet på fartsbøter. Då går også ulukkesrisikoen ned i dette krysset.

Tabellen viser kor mykje pengar som kom inn til statskassen i form av fartsbøter frå fotoboksane i Rogaland politidistrikt og kor mange bilar som passert boksane mens dei har vore i drift dei tre første månadene i år.

Førarkorta ryk oftare i Finnfast.  Fotoboks-statistikken for dei tre første månadane i 2013 viser at  10 bilistar har til nå i år mista førarkortet for å ha kjørt for fort forbi fotoboksane i Rogaland politidistrikt. Fire av desse var Finnfast-bilistar.

Totalt blei 5. 274.171 kjøretøy registrerte i fotoboksane i politidistriktet.  Dei 79722 Finnfastbilistane utgjer dermed 1,5 prosent av dei kontrollerte bilane, men betalar 10 prosent av bøtene.

I Finnfast blei det registrert 330 fartsovertredelsar i dei tre første månadene. 79722 bilar har passert fotoboksane mens dei har vore i drift. 0,41 prosent av bilane kjørte dermed for fort.

Dei tradisjonelle fotoboksane i Rogaland politidistrikt kontrollerte 5.041.361 kjørety i dei tre første månadene i år. 3158 kjørte for fort. Dette er 0,06 prosent av alle kontrollerte bilar.

I det same tidsrommet er det skreve ut fartsbøter på tilsaman 353.400 kroner i denne tunnelen. Dette er nokså nøyaktig 10 prosent av det samla beløpet som blir innkrevd for alle fotoboksar i dette politidistriktet.

I Rennfast blei det utskreve fartsbøter på tilsaman 506.000 kroner i dei tre første månadene i år. 438 bilar av 749.249 kontrollerte kjørety, heldt for høg fart.

Bare 63 bilar av i alt 232.832 kontrollerte blei tekne av fotoboksane som driv gjennomsnittsmåling i Byfjordtunnellen frå Randaberg til botnen av Byfjorden. Dette betyr at 0,027 prosent av bilistane braut fartsgrensa på denne vegstrekninga. Etter at ein starta med gjennomsnittsmålinga på denne delen av Byfjord-tunnellen er talet på fartssyndarar gått dramatisk ned.

Til orientering: Denne bloggaren har ingen tilknytning til Finnøy og har i liten grad kjørt i Finnfast-tunnelen. Eg har heller ikkje fått fartsbøter der. Men eg har alltid følt omsorg for folk frå Finnøy, Fogn og Talgje.

God helg til alle.

Bussen sto sentralt i min barndom. Midt på dagen sto den ute, 10 meter frå barndomsheimen. Om natta var den plassert i garasjen på andre sida av veien. Bildet har feil fargar. Bussen var grå med ei raud stripe på sida.

- Du skal ikkje bli buss-sjåfør. Når du blir større, skal du komma deg ut og gå på skular og få deg ein skikkelige jobb, sa far min, ganske bestemt. Akkurat som ikkje buss-sjåfør var ein skikkelige jobb. Det sat ganske langt inne for ein guttunge å forstå det.

Før var det snakk om arv og miljø. Kaffor blei folk som dei blei? Hadde dei arva dette eller var det oppvekstmiljøet som forma dei. Nå går det i gener. Finst det sjåfør-gener? I så tilfelle har det vore mykje av dei i vår familie. Far min var sjåfør, fleire onklar, to brør, kona, ein son og ein haug med søskenbarn. Låg det i blodet, genene eller var det miljøet?

Eg dilta etter far min og eg fekk vera med han i bussen av og til. Viss han var i ekstra godt humør og bussen var tom for passasjerar, fekk eg stå på sida av han og halda rattet og styra bussen mens han tok seg av pedaler og girstong. Klart eg ville bli buss-sjåfør. Eg ville overta den gamle Chevrolet-bussen og kjøra vidare den dagen far min var for gammal. Det gjekk vel ikkje heilt etter planane, verken for far min eller meg.

Min fyrste skuledag i august 1956. Eg står heilt til høgre. Frå venstre: Min bror Dag, nabogutten Tore og søsenbarn Magne. Alle fire kom til å kjøra både buss og lastebil då dei blei større. Men dei andre tre kjørte svære anleggsmaskiner i tillegg. Eg satsa på skrivemaskinen.

I slekta mi er det mange som har kjørt både buss, lastebil og andre kjøregreier. Det starta med at eldste bror til far min, Jone, kjøpte bil og begynte å kjøra drosje med base heime på garden på Laugaland. Han døde tidleg og då var det broren Andres som overtok drosjebilen og seinare kjøpte han seg buss og dreiv rutekjøring mellom Laugaland og Hjelmeland. Andres overtok garden og overlet kjøringa til far min. Andres hadde seldt bussen til Jøsenfjord Rutelag mot at han fekk fast sjåførjobb med styrmannsbetaling. Far min kjørte vidare i mange år. Heilt til han var pensjonist. Seinare blei busselskapet heitande Ryfylkeveiens billag. Dette blei oppkjøpt av Østerhus bilruter i Strand som etterkvart forsvann inn i det som i dag heiter Boreal Transport.

Bernhard Laugaland og far min med drosjebil lasta med ski. Truleg far min som skulle kjøra påsketuristar til Fundingsland. Tydeleg stas å blir fotografert med bilen.

Far min blei sjåfør fordi han tykte det var stas å kjøra bil. Han kunne gått på skular sjøl, hadde han vore interessert. Ein eldre bror fekk skula seg og enda som advokat i byen.

Dei fleste dagane var far min tidleg oppe og kjørte folk som skulle reisa med båten til byen om morgonen frå Hjelmelandsvågen. Av og til kjørte han vidare mot Fister og samla opp fleire byreisarar og leverte dei til den same rutebåten som også var innom Fisterkaien på veg mot byen. Så returnerte han til Laugaland og parkerte bussen rett utanfor huset der me budde. På 1950-talet fanst det knapt andre kjøretøy enn bussen i heile dalen der me vaks opp. Utan at me kanskje var heilt klar over det, blei jo ‘an far førebildet vårt. Me og ville bli sjåførar.

Alle reiste med bussen og far min kjente alle. Det var status å vera bussjåføren i bygda.

Far min i ein av Scania-bussane som han kjørte i siste delen av karrieren sin i Ryfylkeveieens billag.

Chevroleten var av førkrigsmodell og hadde bensinmotor. Bak kom det ut to eksosrøyr. Det eine var tetta med ein metallspuns. Når vinteren kom, blei dette spunset flytta over til det andre eksosrøyret. Dermed blei eksosen leda gjennom røyret som gjekk under passasjerseta inne i bussen. Eksosen varma opp røyret som dermed avga litt varme til å lunka passasjerarane på. Eg meiner å hugsa at det va eit mindre varemapparat framme også som avga litt varme framme ved sjåføren.

Far min hadde meir enn passasjerane å ta seg av. Posten, for eksempel. All post, frå Amerika-breva til dei daglege avisene, gjekk med bussen frå Hjelmelandsvågen til postkassane som sto plassert langs ruta innover til Laugaland. Som oftast var postkassen spikra fast i melkerampen. Posthylla i  bussen med ni hål for posten som skulle fordelast på dei ni postkassane langs ruta, heng i dag heime hjå meg. Ni hål for Kvame, Steinsland, Fevoll, Einervoll, Gåsdalen, Heglandsånå, Hetland, Breilandslenninga og Breiland. Mange gonger var eg med og sprang ut med posten. Viktig jobb, omtrent som grindagutt eller spannalempar på melkebilen.

Posten til Laugaland kom også med bussen. Faster mi bestyrte Laugaland brevhus og telefonstasjonen for Vormedal i Ryfylke. Når bussen stoppa i krossen på Laugaland, babba far min kraftig. Dermed kom faster mi tanspringande ned til bussen for å henta postsekken. 20 minutt seinare var dagens post og aviser klart til utdeling.

Når revane gjekk i saksa i liane, kom revejegrane til vegen og venta på bussen. Far min fekk oppdraget med å levera reveskrotten på lensmannskontoret og heva skotpremien.  På gardane på Fjellet, skulekretsen mellom Hjelmeland og Vormedalen, hadde dei ikkje straum. Parafinen som blei brukt til å lysa opp i stovene, gjekk med bussen til Fjellet.

Frå 1960 blei rasjoneringa på personbilar oppheva. Folk som hadde råd, skaffa seg førarkort og kjøpte seg folkevogner. Då gjekk det mot slutten for storhetstida for bussen.  Nokre år seinare overtok landpostbuda post og aviser som far hadde hatt med seg bussen. Passasjertalet gjekk sakte, men sikkert ned på bussen.Til slutt var det full omstilling. Skuleomlegginga førte til at dei tidlegare rutebussane for det meste kjørte skuleungar. Folk som fremdeles hadde bruk for bussen, måtte reisa når skulebussen gjekk. Slik blei det. Far min kjørte meste skulebuss dei siste åra før han blei pensjonist rundt 1980.

Dette bildet tok min tidlegare Aftenblad-kollega Hilde Moi då ho reiste med meg på flybussen rett etter at eg slutta i Aftenbladet. Mon tru om far min ville vore stolt av å sjå meg som flybuss-sjåfør.

Sjøl om far min ikkje ville at sønnene skulle bli bussjåførar som han, var det ikkje vanskeleg å få hjelp til å læra å kjøra buss. Scania-bussen som han kjørte med rundt 1970, blei reine skulevogna. Me var tre brør, alle fekk seg bussertifikat etterkvart som me blei gamle nok. To somrar kjørte eg i feriane med grå bussar med ei raud stripe langs sida. Seinare dreiv eg og studerte og kjørte gule bussar i Bergen. I dag skal det kosta 130.000 kroner å skaffa seg førarkort for buss. Det var atskillig billegare i mi tid. Eg la kanskje ut 130 kroner på det i 1970.

Forresten har kona mi  og den eine sonen min også kjørt buss i periodar.

Eg gjorde som far min sa. Gjekk på skular og fekk meg skikkelige jobb i byen, journalist i Aftenbla. Veit du kva dei sa der. -Betre å vera i avis, enn i arbeidslivet!

Interessa for bussar og busskjøring har eg hatt med meg sidan barndommen. Nå er eg pensjonist og kjøre buss når det passar. Tippar at far min hadde likt det viss han hadde sett ned på jorda frå eit hål i himmelen og oppdaga at eg kom durande i ein flybuss.

«Rygerfonn» har vore fast, dagleg gjest i Vågen i Bergen dei siste sju åra. Den har nå fått 10 nye år i Rosendal-ruta.

Stavanger-rederiet Norled og Sjernarøy-rederiet L. Rødne og Sønnner har nå gjort omtrent reint bord i Hordaland og sopa inn det som finst av hurtigbåt-kontrakter i vårt nabofylke. Kontraktane gjeld frå kommande årsskifte.

Skyss, Hordalands svar på Kolumbus, har nyleg tildelt to kontrakter til Norled. Dette gjeld hurtigbåt-rutene i Sunnhordland. Norled skal driva hurtigbåtane mellom Bergen og kommunane i den sørlege delen av fylket. Lokalbåtruta for Austevoll inngår også i denne kontrakten som gjeld for 10 år pluss opsjonar på to gonger to år.

Nordled-sjef Ivan Fossan gledar seg over to nye hurtigbåt-kontrakter i Hordaland.

Norled har også stukke av med ei ny og spennande pendlarrute mellom Bergen og Nordhordland. Innfartsvegen inn til Bergen over Nordhordlandsbrua har svært mykje trafikk med lange køar både morgon og kveld.  Nå startar ein hurtigbåtrute mellom Knarvik i Lindås og Bergen sentrum for å avlasta innfartsvegen. Hurtigbåten vil bruka 20 minutt på turen og vil derfor bli eit godt alternativ til dei som ikkje likar å sitja i bilkø fram og tilbake til byen kvar dag. Båten skal gå tre turar morgon og kveld. Denne kontrakten er på seks år med opsjonar på to gonger fire år.

Administrerande direktør i Norled, Ivan Fossan, seier at denne ruta har mange likhetstrekk med hurtigbåtruta mellom Hommersåk og Stavanger.

Norled har to nye hurtigbåtar under bygging hos Brødrene Aa i Hyen. Desse skal gå inn i rutene i Hordaland.

Som om ikkje dette var nok. Gulen Skyssbåtservice med base i Eivindvik i Gulen kommune i Sogn og Fjordane fekk tildelt ein annan Skyss-kontrakt. Dette gjeld Espevær-ruta i Sunnhordland og Hernar-ruta ute i Øygarden nordvest for Bergen. Her hadde Norled også levert eit tilbod utan å nå fram. Nå har Norled klaga på denne avgjerda. Dermed er det ennå ikkje klart kor denne kontrakten landar til slutt.

L. Rødne og Sønner har også klort seg skikkeleg fast i Hordaland. På sjuande året går hurtigbåten «Rygerfonn» i ruta mellom Rosendal og Bergen. Nå har rederiet fått kontrakt på denne ruta i ti nye år. «Rygerfonn» har plass til 114 passasjerar. Nå skal den forlengast og får etter ombygginga plass til 145 passasjerar. Hurtigbåtruta går frå Rosendal til Os og Flesland før den er framme i Bergen.

- Rosendal-ruta har hatt ei positivi utvikling. Fyrste året var det 25.000 passasjerar på denne ruta. I fjor var det 45.000 passasjerar, fortel Lars Andre Rødne, dagleg leiar i L. Rødne og Sønner.

Rødne-rederiet har også fått hurtigbåtruta mellom Os og Tysnes i Sunnhordland. Dette er ei skule- og pendlarrute med tre rundturar både morgon og kveld mellom Bruntveit, Våge og Os.  Her blir den ti år gamle «Rygerkatt» sett inn. Den har gått i Ryfylkefjordane til nå.

- Frå årsskiftet vil me ha i alt seks båtar i drift i Hordaland. I tillegg til desse hurtigbåtane har me to ambulansebåtar i fylket og har  overteke sightseeing-båten «White Lady» i Bergen, seier Lars Andre Rødne.

«Rygerkatt» blir sett inn i ruta mellom Tysnes og Os frå årsskiftet.

Med tape festa eg mobiltelefonen til frontruta. Hadde eg plassert ein stad på innredninga i bussen, ville eg sikkert greidd å visa den voldsomme vibrasjonen brusteinen i Kongsgata fører med seg.

- Politikarane her i distriktet vil avskaffa kollektivtrafikken, sa eit par NRK-folk som eg kjørte frå Sola til Konserthuset i samband med det store Spellemann-showet som blei avvikla her i Stavanger for ei tid sidan. Eg prøvde forsiktig å forsvara lokalpolitikarane.

Men nå har eg gitt opp. Etter at det viste seg politisk uråd å forbetra forholda for bussane som må skrangla seg gjennom Kongsgata dagen lang, er det bare å innsjå. Busspassasjerar, bussjåførar og bussar er totalt uinteressante for politikarane i Stavanger. Dei har veljarane sine i bilane som står i lange køar på Motorveien, i Kannik, på Forus og på vegane til og frå Tananger.

Brusteinen i Kongsgata var kanskje lagt av fagfolk i si tid. Men i dag er det forferdeleg ujamt. Her må det rettast opp. Eg forstår at busselskapet Boreal nå trugar med å senda bussane gjennom Bergjelandsgata for å spara både passasjerar, sjåførar og bussar for Kongsgate-torturen. Tidlegare er bussane fjerna frå dei meir sentrale deler av sentrum. Før stoppa mange bussar på plassen mellom Torget og Kongsgård. Der er dei for lengst fordrivne. Nå kan bussane også forsvinna frå Klubbgata.

Den forferdelege skranglinga i Kongsgata var det eg reagerte mest på då eg begynte som vikarsjåfør på Flybussen for to år sidan. Eg hadde aldri trudd det var så gale. For eit par dagar sidan klistra eg opp mobiltelefonen min på frontruta på bussen og filma turen frå Fiskepiren gjennom Kongsgata til Byterminalen. Når bussen startar, høyrer du at radioen står på i bussen. Når du kjem inn i Kongsgata blir alt berre støy og risting. Lyden blir jo dessverre mykje for svak. Det er ikkje all verden med lydopptak ein får til med ein mobiltelefon-opptakar. Eg la filmen på ut på Youtube. Derfrå fekk eg melding om at dei hadde oppdaga vibrasjon på vidoen min. Eg avslo høfleg å få dette ordna opp. Her er videoen:

- Middelalderbyen, sa Venstre sin alltid engasjerte Per A. Thorbjørnsen. Ein måtte ikkje røra brusteinen. Då tukla ein med Stavangers sjel, tydelegvis. Han snakka om brusteinane som om dei var hans eigne familiemedlemmer. Dei lunkne Høyre-folka kom diltande etter. Nå skal visst alt bli liggjande som før.

Eg må jo også få seia at NRK var altfor ukritiske då dei let Per A. Thorbjørnsen få breia seg på lokal-tv  om brustein og middelalderby utan å undersøka litt meir koss kvardagen er i bussane. Det blir ikkje mange journalist-prisar av å vera mikrofonstativ for lokale Venstre-politikarar.

Thorbjørnsen og mange av dei andre Stavanger-politikarane ventar stadig på Bybanen. Då skal det leggjast skinner i heile sentrum som det gjorde i middelalderen, altså.

Butikk-eigarar som legg ned i Stavanger sentrum, var eit viktig innslag i NRK Rogaland i dag. Folk kjem ikkje til sentrum lenger for å shoppa. Dei dreg andre plassar. Sentrum fortonar som stadig mindre attraktivt for folk.

Nei. Lat oss få middelalderen tilbake. Denne oljealderen er berre støy, kommers og sure pensjonistar.

Ha ein god dag!

Henry Ådland har drivhuset fullt av hageblomster, men plantesalget har vore elendig til nå i år. Omsetningen er berre 15 til 20 prosent av eit normalt år.

- Eg kan ikkje hugsa at det har vore ein så lang, kald og turr vinter og ein så sein og sur vår. Vanlegvis har me det svært hektisk akkurat nå. Folk kjem reisande for å kjøpa hageplanter av alle slags slag. Til nå i år ligg salget på toppen 15-20 prosent av det normale, fortel gartner Henry Ådland på Eidssund på Ombo. For to-tre dagar sidan såg han nysnøen låg i liane ovanom husa. Våren er nok to-tre veker forsinka.

1. mai pleier å vera ein stor salgsdag for Ådland. Men i år var vêret så surt at det nesten ikkje kom plantekjøparar til Ombo. Eidssund er ikkje akkurat verdens navle, men folk frå store deler av Ryfylke finn fram til gartneren som lever av å dyrka hageblomster, buskar og andre vekster og selja dei vidare. Her snakkar me om kortreiste planter. Dei er vaskekte Ombo-produkt.  I tillegg produserer han tomater frå mars til november.

Til nå i år er det ingen som har trassa forbodet mot å bada i Lauvåsvatnet.

- Folk likar seg ikkje i hagen når dei må gå i varmedress. Først når det blir sol og varme, blir folk opptekne av å pynta opp i hagen. Derfor håpar me på meir sommarslege temperaturar nå. Først når det blir 12-15 varmegrader, begynnar folk å røra på seg, seier Ådland.

Temperaturen i drivhuset er senka for å dempa planteveksten sidan kundene let venta på seg. Ådland trur mykje kan retta seg viss berre vêret ordnar seg. Det losnar sikkert i år også, meiner han.

- Kollegene mine som dyrkar blomster for videresalg til grossistar, har det mykje tøffare. Dei leverer varer som ingen kjøper. Då blir sesongen heilt øydelagt, seier 49-åringen som har dyrka hageblomster i alle år. Han er oppvaksen med det. Foreldra, Solveig og Helmer Ådland, dreiv også som gartnarar. Ungane har også vore med i arbeidet, men Henry har ikkje tru på dei vil blir gartnarar på Ombo.

Den spesielle vinteren har gjort mykje skade på plantane. Den langvarige kulden kombinert med sol og turke er heilt uvanleg. Folk har ikkje komme på at dei burde vatna. Dermed står mange vintergrøne planter brune og øydelagde nå. Ein del rhododendron kan likevel bergast ved å skjera dei godt ned.

I gjestehavna på Eidssund kan du velja og vraka mellom plassene nå.

- For all del. Eg er stadig optimist. Det må ein vera når ein arbeider med levande ting, både på Ombo og andre stader, seier Henry Ådland som har opptil fire-fem tilsette på det travlaste.

Me tok den lenge planlagde turen til Ombo i går. Sjøl om det var både surt og vasskaldt, var det berre å hoppa i bilen og ta ferja frå Hjelmeland til Ombo. Det var som ventande god plass på ferja. Viss det nokon gong har komme ei ferje full med bilar som skulle i land på den nest størst øya i fylket, vil eg gjerne vita dato, tidspunkt og årsak.

Sjølv om eg har sett Ombo gjennom heile mitt liv, er eg ikkje særleg godt kjende der. Nå hadde eg heilt gløymt ut at det er råd å kjøra to ulike vegar frå Skipavik  på Hjelmeland-sida til Eidssund på Finnøy-sida. Denne gongen følgde me skiltet til Eidssund. Skodda hang over fjell og åsar. Det låg restar av både snø og is langs vegkantane på det høgaste.  Me prioriterte ikkje å studera folk, hus og natur.

Men når det er så lett å stoppa og fotografera med mobiltelefonen, blei det ein del bilde av det.

Som ventande var det ingen som trassa badeforbodet i Lauvåsvatnet. Og i gjestehavna på Eidssund, ved den einaste butikken på heile Ombo, var det ikkje kommen ein einaste båtturist. Tomt og kaldt. Her kan det vera skikkeleg koseleg når det er sol og sommar.

Og trur du ikkje eg greidde å kjøra feil på veg tilbake over heia til Skipavik. Plutseleg sto me i eit gardstun på Atlatveit. Det var berre å snu. Men me oppdaga eit flott eldhus med flotte steinmurar i eit gardstun.

Berre 20 minutt tek det å kjøra frå Eidssund til Skipavik. Me hadde god tid. Ombo er mykje større enn dei fleste er klar over. Dei 300 fastbuande har god plass. Heile 58 kvadratkilometer. Og øya er delt mellom Hjelmeland og Finnøy.

Hadde me ikkje kjørt litt feil, hadde me ikkje oppdaga dette flotte eldhuset i stein på Atlatveit.

Ung journalist i utrykningsmodus med Remington skrivemaskin i 1978. (Teikning: Roar Hagen)

- Vett du kor alle 17. mai-talarane er resten av året? Nå skal du få vita det. Dei jobbar som sjefar i Aftenbladet.

Ein gong i eit litt opphissa øyeblikk for mange år sidan, sa eg omtrent akkurat desse orda på eit møte i Aftenbladet. Då var det ein eller annan redaktør som hadde bestemt noko som var heilt umuligt å få utført i praksis.  Det har alltid vore så lett å sitja på soldekket på den svære båten og sola seg i glansen, mens me slavar må svetta som bekenglar på dørken i maskinen. Sikkert slik ennå.

På mandagskvelden var eg sterkt eksaltert. Forsøka mine på å trengja meg inn bak den digitale alterringen i det nye Aftenbladet hadde vore heilt forgjeves. Til slutt gjekk eg til sengs utan å ha greidd å fiksa opp i dette som skulle vera så lett viss ein var litt leken og lekker og i stand til å forstå ein bruksanvisning. At sjefar stadig er så totalt hinsides at dei kan lansera noko nytt som er halvferdig og ute av stand til å fungera i praksis, slo eg fast.

- Her er det berre å venta eit par dagar til dei verste bølgene har lagt seg. Så ringjer eg til ein av mine tidlegare, men framleis yrkesaktive kolleger i Aftenbladet. Dei ser sikkert nådig på ein gammal krok som ikkje lenger er i stand til å dressera internettet til å oppføra seg slik som dei unge greier.  I mellomtida får eg ta til takke med papiravisa. Forresten er det den som er interessant. Der står dødsannonsene, trøysta eg meg sjøl.

Johan Gutenberg fann opp boktrykkar-kunsten midt på 1400-talet. Viss han hadde komme gåande inn mellom typografane på setteriet i Aftenbladet tidleg på 1970-talet, ville han berre blitt forundra over ein ting: Det elektriske lyset. Elles var alt så godt som uendra sidan hans tid, er det blitt sagt.

Denne Remington-maskinen på 14 kilo har eg teke vare på. Kan bli bruk for den ein vakker dag når internettet kollapsar.

Blyet rådde stadig i Aftenbladet då eg steig inn der som sommarvikar i 1976. Men berre eit par månader seinare, gjekk den gamle tanta i Verksgata over til fotosats. Det var heilt tilfeldig at eg kom inn samtidig. Årsaka til at eg fekk tilgjenge til heilagdommen, var visstnok at redaktørane Jon Arnøy og Per Surnevik var på jakt etter ein kandidat som kunne overta som journalist på Saudakontoret. Vedkommande, ein mann sjølvsagt, måtte kunna begge målføre og vera kjend i Ryfylke. Eg blei prøvekjørt og testa. At eg blei funnen god nok, er eit bevis på at det ikkje berre var i den bibelske tida det har skjedd under.

PC var det ingen som hadde høyrt om i 1977. Ein og annan heldiggris hadde blitt utstyrt med elektrisk skrivemaskin. Dei fleste måtte trykka seg i veg på dei gamle Remington-maskinane. Når arket eller flakket var fullskrive, var det til å hala det opp av maskinen og leggja dei til sides. Når åndsverket var ferdig, sette ein forslag til tittel på eit nytt ark og lista seg ned i redaksjonssekretariatet og la manuskriptet i ei korg der alle manus skulle leverast til gjennomlesing. Deretter var det om å gjera å komma seg ut så fort som råd ut igjen før ein av haukane i sekretariatet hadde fått kasta seg over stoffet.

Ein gong hadde eg fått litt hjelp av ein kollega med ein artikkel. Han hadde retta litt i skriftstykket mitt med kulepenn. Etter at eg hadde levert, var eg ikkje rask nok ut av sekretariatet. – Eg ser NN sine kråketær i denne saka di, ropa ein av dei fæle veteranane etter meg. – Ja, han hjelpte meg litt, svara eg. – Når ein blind skal hjelpa ein blind, blir det ikkje rare hjelpa, sukka styggingen, svært nøgd med si eiga formulering.

Ingvar Molaug, journalist-veteranen som begynte sin karriere i Aftenbladet i dei harde 1930-åra, gjekk smilande rundt i gangane med blå blazer og tvers-over-sløyfa. På kontoret hadde han eit utstoppa ugle som hang og vakta over den gamle Remington-maskinen som han trufast produserte sitt stoff på. Han var ikkje mindre nådelaus ein gong då mitt navn kom på tale: – Laugalaen, han skrivemaskinisten, fnyste han. Han visste ikkje at eg hadde gått på skrivemaskinkurs hjå Margot Vanvik på Sand og beherska touch-metoden.

Dette skriv eg ikkje for å få sympati eller vekkja andre slags følelsar. Ettersom åra gjekk, har eg behandla mange yngre journalist-spirer minst like hardhendt. Avislivet hadde sine nådelause stunder.  Det verste av alt er at eg ikkje alltid klarer å la vera å flira når eg tenkjer tilbake på dei.

Diktafonen som var ein vidunderleg innretning i Aftenbladet i den gode tida. Me ute i distriktsbushen ringte til sentralbordet og bad om diktafonen. Då blei me sett vidare til kjekke damer med ordenssans, språksans og rasande fart på skrivemaskinen. Så les me opp frå uryddige notater våre halvferdige artiklar som ikkje blei så verst etter å ha blitt tasta ned av velpleide damehender, lesne og redigerte at skeptiske redaksjonssekretærar for til slutt å blitt omgjorde til fotosats av typografane.

Det gamle redaksjonelle  produksjonssystemet var utvikla omtrent til det fullkomne i Aftenbladet. Så kom datamaskinene og øydela alt. Digital, eg blir gal, var det siste eg tenkte før eg sovna inn på mandagskvelden.

Tysdag morgon ringte eg til ein av mine trufaste, yngre venner i Aftenbladet og klaga mi naud. Han stilte seg litt uforståande til at det kunne vera så vanskeleg å få tilgang til det nye Aftenbladet. Han lova å hjelpa meg ein gong over 17. mai dersom eg stadig var utestengt frå det nye gromme, Aftenbladet.

Det verste var at så tok eg fram pc’en min for å prøva nok ein gong på å få sving på elendigheta. Då viste det seg at strevet mitt dagen før, ikkje hadde vore forgjeves. Eg var innanfor. Aftenbladet hadde åpna alt for meg. Nå er alt på stell. Kva som har skjedd, veit eg ikkje.

Men ein ting vil eg presisera. Dette har ordna seg på tross av sjefane, ikkje på grunn av dei. Eg er djupt bekymra.

Ein gong skrivemaskinist. Alltid skrivemaskinist.

Ein gong i internettets barndom i Aftenbladet intervjua eg ei statue som viste seg å vera ein ung, vakker dame innsmurt i brun maling. Intervjuet danka ut alle gjeldande internett-rekordar i avisa.

Det er slik eg hugsar «Haugesund». Ein flott båt i full fart på fjorden.

Rutebåten «Haugesund» var flaggskipet i det som blei kalla «Stavangerskes hvite flåte» frå 1947 til den blei tatt ut av rute i 1973. Ingen fjordabåt som gjekk på Boknafjorden har vore høgare elska enn den tidlegare ubåt-jagaren som var bygd i Chicago i 1943. Same året  blei den overteken av britiske marinen og døypt «Kilbirnie» etter ein liten skotsk by på den skotske sørvest-kysten.

Etter krigen blei krigskipet liggjande i opplag saman med mange andre krigsskip. På denne tida var Stavangerske på jakt etter skip som kunne passa til å bli ombygde til rutebåtar. Teknisk direktør Ludvig Thorsen i DSD fann ut at «Kilbirnie» kunne egna seg for ombygging til bilførande rutebåt.  Båten kom til Stavanger i oktober 1946. På Stavangerske sitt eige verksted på Klasaskjæret blei båten ombygd. Heile inventaret blei rive ut. Berre motorane sto igjen. Så starta oppbygginga der ein bruka pionerbåten «Fjorddrott»  som mønster. Men denne båten var mykje større og romslegare. Då den var ferdig fekk den sertifikat for å kunna føra 740 passsarsjerar i innaskjers fart og den hadde plass til heile 22 bilar. Folk var jo, som ventande var, heilt i sjokk. 22 bilar. Ville bildekket nokon gong bli fullt?

Fredag 25. juli 1947 gjekk «Haugesund» på jomfrutur til byen den var oppkalla etter. Farten var ein sensasjon. «Haugesund» kunne gå med 17-18 knop. Heilt uhøyrt på den tida.

«Haugesund» blei eit av Haugesunds viktigaste bindeledd til resten av landet. Båten gjekk frå Stavanger etter at nattoget var komme frå Oslo om morgonene og returnerte til Stavanger om kvelden i passeleg før nattoget gjekk austover. Det var jo ikkje flyplass på Karmøy på dei tider. Ikkje vinmonopol i  Haugesund heller. Ei heilt anna tid.

Facebook er grunnen til at eg sit og skriv om den gamle rutebåten som enda i Italia der den nå er opphoggen. Alle dei som er skeptiske til facebook, har jo heilt rett. Hadde ikkje eg vore med der, ville eg nå vore i fullt arbeid med å riva opp ugras i hagen. I staden sit eg her og hakkar på pc’en i det fine vêret.

Du ser det at eg kom over dette bildet i facebook-gruppa «Stavanger før i tiå»:

Her bakkar «Haugesund» ut frå sin faste plass på Strandkaien i Stavanger. Bildet er tatt før 1955. For då fekk båten det andre etasjes bildekket.

Dette bildet fekk mange «likes». Mange tykte det var stas å sjå den flotte båten igjen. Men så var det ein som stilte spørsmålet: – Når fekk «Haugesund» bildekket i andre etasje? For dette dekket manglar på dette bildet. I farten kom eg ikkje på kva tid dette skjedde. Eg måtte slå opp i bøkene som eg har om dei gamle rutebåtane. Der fann eg sjølvsagt svaret. Det nye  bildekket blei sett på båten i mars  1955 på skipsverftet Mjellem og Karlsen i Bergen. Men før eg hadde funne ut alt om det nye dekket, var det ein som hadde fått ut årstalet på facebook. Dermed blei eg for sein og tek igjen  dette med å blogga om det.

24.mars 1955 skreiv Aftenbladet om det nye dekket på «Haugesund».

Men det blei gjort andre endringar på flaggskipet etter at det blei sett i drift. Dei som har sans for detaljer vil oppdaga dette på bildet under:

Her går ein fullasta «Haugesund» frå Haugesund og sørover. Bildet er truleg teke i rutebåtens første år. For her er skorsteinen den klassiske svarte med tre raude ringar.

Her vil eg ganske bråkjekt påstå at dette bildet er teke i 1947, første sommaren «Haugesund» var i drift. Viss du lettar blikket og ser på skorsteinen er den svart med tre raude ringar. Sjølv om eg er ein gammal mann, hugsar eg ikkje båten med svart skorstein. Den var gul. Den nye skorsteinsfargen og omgrepet «Den hvite flåte» blei introdusert med tvillingane «Fjordsol» og «Fjordbris» som blei sett i fart  i 1948. «Haugesund» har truleg skifta skorsteinsfarge i 1948 eller 1949.

Bak den runde rekka der navnet på båten står, sto det ei kanon då dette var eit marinefarty. Kanona sto om bord då båten kom til Stavanger. Men direksjonen i Stavangerske fant fort ut at det ikkje ville vera bruk for den i Haugesund-farten. Difor blei den demontert og teke på land på Skjæret som eit minne, skriv Magnus Torgersen i si bok «Fjordabådane».

Eg såg på mange gonger då dei vinsja bilar opp på bildekket på «Haugesund» på Jorenholmskaien i Stavanger på 1960-talet. Innretninga som dei bruka til å løfta bilane, kalla dei eit skrev. Det blir fortalt at ein styrmann blei kalt inn på kontoret etter ein episode på kaien. Det kom ei dame bort og spurte om det var plass til henne og bilen på «Haugesund». Styrmannen svara: – Ja, me tar deg i skrevet.

Slik såg det ut:

Her blir bilane heist opp på bildekket i andre etasje i Kopervik. Dette bildet er tatt i 1960-åra. Det kan ein sjå på bilane.

For dei som har orka å lesa så langt tek eg med eit funn eg gjorde i dei gamle avisene frå 1955 i kjellaren i Aftenbladet. Det låg i korta at behovet var aukande for bilførande båtar over Boknafjorden. Dette bildet blei teke frå det nye dekket på «Haugesund» i slutten av april 1955:

I mai 1955 var stålbuen over Karmsundet ferdig. Ei ny tid var i emning.

Inspirasjon til å skriva denne bloggen fekk eg frå facebook-gruppa «Stavanger før i tiå» der eg og lånte eit par foto. I tillegg har eg lese i boka «Fjordabådane» av Magnus Torgersen og Dag Bakka jr. si jubileumsbok for Stavanerske frå 2005. I tillegg har eg fått hjelp av Leiv Åmund Hoftun i faktaavdelinga i Aftenbladet. Dessutan var eg nede og rota i dei gamle kvartalsbøkene i Aftenblad-kjellaren.

God helg.

Denne dugnadsgjengen jobba i går med å klargjera «Jøsenfjord» for sleping til Stord. Frå venstre: Vidar Hauge, Cato Jensen, Paul Sverre Fyljesvoll, Ivar Grannes, Lars Randa, Leon Beesemer og Tor Olav Følgesvold.

Fredag 14. juni kastar «Jøsenfjord» fortøyningane i Sandangervågen. Då startar reisa til Dåfjorden på Stord der veteranbåten skal tilbringa ein god del av sommaren på slippen. Då kjem båten til eit distrikt der den har vore før.

Rett over fjorden frå Dåfjorden ligg Rubbestadneset på Bømlo. Der var «Jøsenfjord» i 1934. Då blei den ombygd frå dampskip til motorskip hjå M. Haldorsen & Sønner. Etter den turen til Bømlo har det stått ein Wichmann semidiesel i rutebåten som blei bygd som dampskip i 1886 i Kristiansand. Med navnet «Lindesnæs» gjekk dampbåten i rutefart mellom Farsund og Kristiansand. Jøsenfjord Ruteselskap kjøpte skipet for 15.000 kroner i 1930.

Den 20. april i 2011 kom «Jøsenfjord» til Sandangervågen på Randøy. Då var det over 30 år sidan den forlet Stavanger. Etter dette har entusiastar lagt ned tusenvis av dugnadstimar for å føra den gamle fjordabåten attende til fordums glans.

Tor Olav Følgesvold og Cato Jensen drøftar eit tauverksspørsmål om bord i «Jøsenfjord».

- Berre nå etter nyttår er det jobba nærare 1000 dugnadstimar  om bord i «Jøsenfjord».  Nå i år har me renska ut alt inventar under bakken der mannskapslugarane var. Årsaka er at me må komma inn til stålplatene som må inspiserast. Vidare er betongen i rennesteinane pikka vekk. Asfalten på akterdekket er også fjerna. Alt dette er gjort for at fagfolka skal vera i stand til å vurdera tilstanden på båten, seier Lars Randa som er leiar i andelslaget Jøsenfjord.

Randa heldt på å gløyma  ein jobb som også er gjort i år: Ankerkjettingen med ei samla vekt på 2,5 tonn er  teken på land.

Det har vore dugnad omtrent kvar laurdag. Ein gjeng på opptil 10-12 mann har vore med på jobbinga.

- Dette har vore passeleg mange. Det har ikkje vore vits i å ha med fleire enn dei ein kunne setja i fornuftig arbeid. Me reknar med å ha ein stor reserve av dugnadsfolk dersom med treng det. Interessa for «Jøsenfjord» er stadig stor, seier Lars Randa.

Slepet frå Sandangervågen til Dåfjorden skal Jan Welde frå Stavanger ta seg av med båten «Poseidon II». 14.juni går slepeturen til  Judaberg på Finnøy. Dagen etterpå går turen vidare til Dåfjorden. Welde skal ha med seg ei gruppe elevar frå Rygjabø vidaregåande skule på turen nordover. Dei lærer navigasjon om bord i «Poseidon II».

Planen er at «Jøsenfjord» skal vera fem-seks veker i Dåfjorden. Minst tre veker skal båten stå på slipp. Då vil ein få sjekka tilstanden under vasslinja og skifta plater som måtte vera dårlege. I tillegg skal propellakslingen trekkast og roret skal sjekkast. Skroget skal også målast og sjekkast av fagfolk med tanke på dokumentasjon og framtidige sertifikat.

Meininga er at båten skal vera tilbake i Sandangervågen på Randøy til hausten.

Ein del av dugnadsgjengen skal også arbeida på «Jøsenfjord» medan den ligg i Dåfjorden i sommar.

- Me har ikkje brukt mykje pengar på restaureringsarbeidet til denne tid. 1 million kroner står det på «Jøsenfjord»-kontoen. I tillegg har Rogaland fylkeskommune lova oss 600.000 kroner til prosjektet, seier Lars Randa som ikkje kan seia noko ennå om storleiken på sluttrekninga for restaureringsarbeidet som nå er i gang eller datoen for når alt er tipp-topp.

Her er «Jøsenfjord» under slep etter laksafestivalen på Hjelmeland for to år sidan. «Margit» er slepebåt.

Dampbåten «Kvitsøy» gjekk i ruta mellom Skudeneshavn, Kvitsøy og Stavanger frå mellomkrigstida og heilt fram til våren 1957. Då var båten 78 år gammal.

2. april 1957 var ein epoke slutt på Skudefjorden. Då gjekk den 79 år gamle dampbåten «Kvitsøy» sin siste tur i ruta mellom Stavanger, Kvitsøy og Skudeneshavn. Det blei gjort stor stas på mannskapet både på Kvitsøy og i Skudeneshavn. Den gamle slitaren hadde gått i denne ruta heilt sidan mellomkrigstida i all slags vêr utan uhell.

«Skudenes» var navnet i 1957. Seinare blei den til «Ternøy». Her fotografert som «Rygerfjell». I dag er navnet «Gamle Skudenes».

Denne båten hadde sett spor etter seg. Søndag 31. mars var avløysaren, den nybygde «Skudenes», på presentasjonstur til Skudeneshavn. Dagen etterpå hadde Aftenbladet stor reportasje frå  storhendinga. Den nye båten blei hylla, men det blei også brukt mykje plass på den gamle båten som nå var ferdig i rutetrafikken. Eit halvt år seinare blei båten seldt til Brødrene Anda for opphogging.

Navnet var «Rogaland» då båten blei levert frå Kockums mekaniske Verkstad i Malmø i mai 1878. I papira frå det svenske skipsverftet  er fartyet omtalt som slepebåt. Den var då også utrusta med ein stor slepekrok akter og i sine tidlege år blei «Rogaland» mykje brukt til slepebåt. Ofte var det den som blei tilkalla når seilskutene skulle til sjøs. I motvind var det for trangt å bauta seg utover Byfjorden. Seilskipa måtte ha slep til dei var klar av Tungenes og kunne setja seil.

Under fyrste verdenskrig var det også mange slepebåtjobbar for rutebåten. Av frykt for tyske ubåtar gjekk mange skip så nær Jærkysten at dei stranda. Ikkje minst var Børaunen utanfor Randaberg ein frykta stad. «Rogaland» var også alltid på plass når nye skip skulle på sjøen ved Stavanger Støberi & Dok.

Stavangerske brukte også «Rogaland» til andre føremål. I 1880 gjekk den fleire turar mellom Kristiansand – Fredrikshavn. Den var også i Hardanger på buksering og sildesalting.

Men det var rutene i fjordane  som var viktigaste jobben for «Rogaland». I 1900 starta dampbåtrutene alltid frå Stavanger om morgonen. Klokka 6 kunne dampbåten leggja ut frå Stavanger med Sauda som mål. På vegen innover var den innom Talgje, Judaberg, Helgøy, Sjernarøy, Nedstrand, Marvik, Sand, Saudasjøen til Sauda der den var framme 12.45 etter ruta. Deretter bar det straks utover fjorden igjen. Då var den innom Sand, Marvik, Jelsa, Knutsvik, Hjelmeland, Fister, Fiskå, Tau. Ved 19.30-tida var «Rogaland» tilbake i Stavanger om kvelden.

Då den nye «Rogaland» skulle leverast frå Stavanger Støberi & Dok i september 1929, blei den gamle omdøypt til «Kvitsøy».

I april 1940 blei «Kvitsøy» rekvirert av tyskarane som brukte båten heile krigen. Det var visstnok «Kvitsøy» som frakta dei tyske soldatane til Oltedal i aprildagane i 1940.

Då krigen var slutt, måtte båten reparerast grundig før den kunne setjast inn rute igjen. I 1957 var det slutt. Ein mann som i si tid var matros på «Kvitsøy» fortalte meg at skroget var så dårleg på slutten, at ein måtte vera forsiktig når ein skulle banka rusta. Ein  kunne risikera å banka hål i skutesida, sa han.

Berre så mykje at det er notert: Dei siste månadene før «Kvitsøy» blei til spiker, skifta den navn for siste gong. Nå blei det «Haukeli». Stavangerske trong «Kvitsøy» som navn på ein ny kystbåt.

Frå Aftenbladet i april 1957 tek eg med dette avsnittet: Den som nå står for tur til å gå ut er Stavangerskes «Kvitsøy», gammel som alle haugene, for å overdrive litt, og årsak til jammer og klage fra folk på Kvitsøy, som med lengsel har sett fram til å få en ny båt. Men det spørs om de ikke når kulingen står innover fra havet og sjøen bryter og bruser, sender en tanke tilbake til gamle «Kvitsøy» og sier: Husker du den gangen?

Etter at «Kvitsøy» var opphoggen, havna dampmaskinen, rattet og kompasset på museum. Folk frå Tekniska Museet i Malmø var hjå Brødrene Anda og kjøpte desse gjenstandane som hadde stått om bord sidan båten blei bygd på Kockums i Malmø i 1878.

Eg har brukt min gamle kollega Magnus Torgersen si bok «Fjordabådane» som grunnlag for å laga denne bloggen. Grunnen til at eg interesserer meg for dette nå, er at eg skal kåsera om rutebåtar og ferjer på Skudefjorden på bedehuset i Skudeneshavn under Skudefestivalen om ein månads tid. Nå må eg forbereda meg til dette.

Her ser du Aftenbladet frå 1. april 1957:

Aftenbladet brukte stor plass på presentasjonsturen for «Skudenes» mandag 1. april 1957. Men det sto mykje om gamle «Kvitsøy» også samtidig.

Reportasjen frå 1978.

Visste du at Skudenes-sambandet i 1978 kunne samanliknas  med ei middels stor norsk bedrift? 110 personar hadde sin arbeidsplass på dei fire ferjene som på den tida gjekk i skytteltrafikk mellom Fiskepiren i Stavanger og Skudeneshavn. Det ordinære mannskapet på kvar ferje talde sju mann fordelt på tre skift,  pluss tre personar i restaurasjonen som gjekk på to skift.

Eg burde sjølvsagt ha hugsa dette. For det var eg som skreiv dette i ein stor reportasje som sto i Aftenbladet laurdag 10. juni 1978. Dette var rett før ferjekaien i Mekjarvik blei teken i bruk og Fiskepiren gjekk ut som endestasjon for Skudenes-ferjene.

Det var dåverande Aftenblad-redaktør Per Surnevik som på eit redaksjonsmøte i avisa føreslo at det burde lagast ein slik reportasje. Og før beskjedne meg hadde fått åpna kjeften, hadde redaksjonssekretær Tor Feyling -Hanssen tildelt denne jobben til meg. Saman med fotograf Geir Arnesen drog eg ut på denne jobben. Enkel utrykning: 50 meter å gå frå Aftenblad-bygget til ferjekaien.

Reportasjen er spora opp av Leiv Åmund Hovtun i faktaredaksjonen i Aftenbladet. Dermed kan eg berre pøsa på med fakta-mimring:

Frå styrehuset på «Tungenes». Frå venstre: Kaptein John Håvarstein, styrmann Kjell Bjørgen, matros Trygve Barka og maskinist Magne Eskeland. Matrosen styrer ferja med innretninga han held i handa, går det fram av bildeteksten.

Ferjesambandet til Skudenes blei oppretta sommaren 1970 då ferja «Skudenes» med plass til 45 bilar blei sett i drift. På det første halvåret frakta ferja 31.247 bilar og 79.849 passasjerar. I 1977, med fire ferjer i drift, frakta ferjene 320.000 bilar og 566.000 passasjerar.

Motormann Tore Olav Svines drikk kaffi. Matros Terje Liestøl les i Aftenbladet.

Den fjerde og siste ferja «Vardenes» som var sett inn i sambandet i 1977, kosta 18,2 millionar kroner. Ein formidabel sum på den tida.  Men ferjedrifta gjekk med eit solid underskot. For 1978 var det budsjettert med eit underskot på 14,7 millionar kroner som måtte dekkast av staten. Av dei totale kostnadene på 27,8 millionar kroner var berre 13,1 millionar kroner  inntekter frå ferjedrifta.

Restaurasjonsbestyrar Ole Korsvoll viser fram smørbrød for tilsaman 160 kroner.

Etter gamalt var det berre alderdom og sjukdom som kunne få folk til å gi opp ein jobb i Stavangerske. Men kampen om arbeidskrafta i oljelandet var blitt merkbar i 1978. I tillegg hadde det oppstått eit større behov for folk etter at ein hadde gått over til tre skift om bord.

Inntil 1978 hadde det vore eit stort innslag av ryfylkingar blant mannskapa på Skudenes-ferjene. Men mannskapsavdelinga merka at det ikkje var populært mellom ryfylke-matrosane at ferja ikkje skulle gå til Fiskepiren lenger. Ryfylkingane ville heller vera på dei nye Tau-ferjene som Stavangerske gjekk og venta på akkurat på denne tida.

«Tungenes» som Aftenbladet var med på tur, hadde to maskiner, kvar på 1275 hestekrefter. Det gjekk med 416 liter diesel i timen på full fart. Annan kvar dag blei det fylt 12. 000 liter olje.

For dei som vil lesa heile denne reportasjen, er det berre til å rota i den gamle avisene ved sida av godstolen i stova. Der finn du den, heilt sikkert. Dette er ikkje meir enn 35 år gammalt.

Grunnen til at eg interesserer meg  for Skudenes-ferjer nå, er at eg skal kåsera om rutebåtar og ferjer på Skudefjorden på bedehuset i Skudeneshavn under Skudefestivalen om ein månads tid. Nå må eg forbereda meg til dette.

Geisfjell står det på det nye skiltet på Ingvaldstad. Dei som bur der, skriv Gjessfjeld.

Det nye vegskiltet har alt ført til mange trafikkfarlege situasjonar på riksveg 13 på Ingvaldstad mellom Årdal og Hjelmeland. – Geisfjell?? Bilførarar bremser opp. Dei ryggar tilbake og les endå ein gong. – Kven i all verda har funne på eit slikt løye navn?

Det er snakk om garden som i pakt med lokal uttale blir omtale og omskriven som Gjessfjell. Dei har klart seg godt utan vegskilt i alle år. I fred og ro har dei klart seg med å forklara at folk skal ta av frå riksveg 13 der det står eit skilt og peikar til Eggebø eller Eggjabø som seier på ekta, gammeldags hjelmelandsdialekt.

Ufreden starta då Vegvesenet sette opp skiltet med Geisfjell-navnet.

For å klara opp i all forvirring som dette skiltet har laga, tok eg på å få freden til å senka seg igjen i hytter og hus. Vil du vera med, så heng på.

Professor Inge Særheim

Professor Inge Særheim ved Universitetet i Stavanger har skrive mange bøker. Ei av dei heiter «Stadnamn i Rogaland» og kom ut i 2007. Eg ringde til han.

- Har du noko med dette tullet med å kalla Gjessfjell for Geisfjell å gjera?

Særheimen bedyra si uskuld. Han kikka på alle gardsnavna han hadde inne på datamaskinen og kom fram til den aktuelle staden.

- Den lokale uttalen er gjessfjedel eller gjessgjedel .   Fyrste delen av navnet kjem frå elvenavnet geis som betyr ei livleg fossande elv. Det er det same ordet du finn i det islandske geysir som dei fleste av oss har høyrt om før.

Men så har du andre delen av navnet. Gjedel. For det er mange hjelmelandsbuar som har sagt Gjessgjedel, visstnok. Kva meiner professoren om det?

- Fjell er kanskje feil. Det kan like godt vera ordet hjell me har her. Ei stor fjellhylle, høgt til vêrs, seier professor Særheim.

Ramsfjell er eit anna gardsnavn i Ryfylke. I Jøsenfjorden er det mange, spesielt eldre folk, som seier Ramsgjedel.  Kva meiner Særheim om det?

- I så tilfellet er første leddet rams som er eit plantenavn. Ein slags viltveksande løk. Rams går igjen i mange stadnavn i distriktet. Gjedel er den same fjellhylla.

Indre Ramsfjell er ein av tre gardar på fjellhylla høgt over Jøsenfjorden. Er dette ein gjell eller eit fjell?

I Hjelmeland blei det sagt at på Ramsfjell var det så bratt at dei måtte tjora ungane slik at dei ikkje ramla utforbi fjellsida og hovudstups i Jøsenfjorden.

Professor Særheim ber meg ringja til Kjell Erik Steinbru i Bergen. Han er fødd og oppvaksen i Kvilldal i Suldal, men arbeider nå som rådgjevar i Stadnamntenesta på Vestlandet. Truleg har han ansvaret for dette framandvorne Geisfjell.

- Nei, dette er ukjent for meg. Eg har ikkje vore borti dette, seier Steinbru og klikkar på sin datamaskin. Geisfjell låg inne som offisielt navn alt i 1988. Truleg er dette endå eldre.

Men den utflytta kvilldølen blir veldig ivrig.

- At det korrekte skulle vera  hjell istadenfor fjell, er interessant, men hjell-navn finn ein lite av i Rogaland. I Hordaland og lenger nordover er dei derimot svært vanlege. Ei fjellhylle blei vanlegvis kalla ei to, her sør, seier Steinbru.

Når Steinbru blir minna på at i Hjelmeland kalla eldre folk ei hylle for ein kjel, kjem han i endå fleire tankar.

Navnekonsulent Kjell Erik Steinbru.

- Gjess treng heller ikkje å komma frå elvenavnet Geis. I den snart hundre år gamle boka Norske Gårdnavne frå 1915, blir også geit trekt fram. I Suldal sa dei gjeskretur om geiter. Første stavinga kan også komma frå eit plantenavn, meiner han.

Kjell Erik Steinbru slår også opp på Ramsfjell-navnet i den gamle boka. Han peikar på at det godt kan vera fuglenavnet ramn som er utgangspunkt for første delen av navnet. Fleire gonger har garden blitt omtala som Ramnsfjell, understrekar han.

Eg blei ikkje så mykje klokare av å snakka med dei lærde, korkje professoren eller navnekonsulenten.

Difor ringde eg til to eldre karar i Hjelmeland, tidlegare rådmann Arne Kleppa og Frp-politikaren Ola Ingvaldstad. Begge to har reagert på det merkelege navnet på skiltet.

Eg spurte begge to: Koss uttalar du dette gardsnavnet i daglegtalen?

- Gjessgjedel, seier Arne Kleppa.

- Gjessfjedel, seier Ola Ingvaldstad.

Dette var dagens blogg. Er du forvirra etter å ha lese dette? Ikkje ring til meg. Eg er heilt inne i skoddeheimen.

Etter snart trekvart år med anleggsarbeid. I dag har me fått asfalt i Lindeveien. Slitelaget kjem etter ferien.

Asfalten er i ferd med å leggja seg på Byhaugen. Etter eit lite år med graving i gata, omdirigert Byhaug-buss, maskinstøy og støvrôk vil freden snart senka seg over oss saktmodige som har studert arbeidslivet på nært hold frå kjøkkenglaset i månadsvis.

Asfalt-maskinane har gått for fullt i dag. Før fellesferien senkar seg over landet, vil det første asfaltlaget vera på plass. – Slitelaget kjem etter ferien, fortalte ein av arbeidskarane frå entreprenør Velde som har fått asfalt-jobben.

Mannen snakka forresten engelsk. Men han hadde lært seg ordet slitelag. Og dette laget, skal bli fire centimeter tjukt, forsto eg.

Me fastbuande har fått nye kjenningar i anleggsbransjen det siste året.

Ein dag her på ettervinteren ringde det på døra. Utanfor sto det ein blid mann med kvit hjelm og grøne arbeidsklede:

- Hei. Er du interessert i ei trillebåra med betong. Me hadde ein liten slump igjen. Den må me kasta nå viss ingen kan nytta seg av den, sa han.

Der sto eg i tøflene.

Den tida då eg var i arbeidslivet, kunne eg ta ting på sparket av og til. Men då var det svært sjeldan spørsmål om betong. Eg måtte melda pass.

Naboen min, også han pensjonist, fekk same tilbodet og var like handlingslamma som meg.

Same ettermiddagen drøfta me denne hendinga som hadde gjort djupt inntrykk på oss begge. Tenk her hadde me, begge landsens guttar, surra oss gjennom livet og sett på oss sjølv som både nevenyttige og nøysomme. Så kjem det ein rennesøybu med kvit hjelm og vernesko og tilbyr oss blaut betong.

Kva skulle me gjort. Sett opp ein mur? Støypt eit lite golv? Plassert den i fryseboksen til me hadde tenkt oss om?

Feilen var at me flytta til byen i ung alder for å gå på skular og skaffa oss jobbar der me ikkje skulle få skit under neglene. Dermed blei me øydelagde for livet. Ute av stand til det meste av praktisk arbeid.

Konklusjonen kom raskt: Hadde me hatt is i magen i ungdommen, skaffa oss ein jobb på bygda og kjøpt moped som 15-åringar, ville det blitt folk av oss og. Då hadde me i dag vore pensjonistar med Toyota Corolla og ein par-tre måls jordalapp, hatt praktisk sans og håndlag i tilegg. Ei trillebår med betong hadde vore piece off cake. Den kunne me brukt til allslags.

Som sagt så begynte det heile i fjor haust ein gong. Folk frå kommunen kom med svart plastikk-dukk som dei surra rundt dei gamle og ærverdige trea som står i to rekker heilt i starten av Lindeveien. Her skulle det gravast, skiftast ledningar av alle slag. Me skulle få ei ny og strålande miljøgate, fortalte mannen frå kommunen som lurte på om me verkeleg ikkje hadde sett oss inn i planane som hadde vore ute til ettersyn i månadsvis.

Me feira jul i eit anleggsområde. Den vanlege vassforsyninga vår var kutta. Kommunen leverte vatnet gjennom plastrøyr som gjekk over fortauet inn i hagen og kom inn i huset der me har hageslangen tilkopla når alt er normalt. Det blei frost og vatnet måtte renna. For ein gammal mann med god tid gav det meining til livet å passa på at vatnet rant. Eg er ikkje lite stolt over å kunna fortelja det ikkje hende ein gong at den store, gule kommunebilen der det sto Vann og avløp på kvar side, måtte stoppa utanfor hjå oss og hjelpa oss med frosne vassrøyr.

I fleire periodar var gata så stengt at me måtte parkera bilane opptil både 50 og 100 meter frå huset der me budde. Då kunne eg leva meg litt inn i livet på ein fjellgard før i tida der dei brukte både kløvhest og ryggsekk for å få forsyningar fram. Verre for oss som skulle balansera oss fram på glatte skor på isglatte fortau med smikkfulle bæreposar på fredagsettermiddagane.

Gata vår var stengt med trafikkskilt, bommar og slike raud-gule plastikk-stolpar som det kryr av når det er vegarbeid. Det er ikkje alle som let seg stoppa av den slags trivialiteter når dei er ute og kjører. Dei kjørte sikk-sakk på fortauet vårt. Mellom plastmarkørar, trafikkskilt og bossdunkar.

Men det er nå litt koseleg også. Her lever me eit stille og tilbaketrukke liv i eit fredeleg strôk av byen. Så ser me at det dukkar  opp folk her som me vanlegvis berre ser bilde av i avisa: Kjørande i SUVen sin på fortauet vårt der dei sneier borti den svarte bossdunken som nettopp var tømt.

Eg kunne jo berre leita han opp på 1881 og ringt til han: - Hei du, den svarte stripa du fekk i den kvite lakken på SUVen din, kjem frå min bossdunk. Berre så du veit det.

Nå skal eg senda SMS til naboen. Han reiste på ferie i påvente av asfalt i gata.

- Du kan komma heim nå. Viss du greier deg utan slitelag til august.

God sommar.

Badestrand med palmer på Skartveit. Men det er ikkje like tett med folk alltid.

På Skartveit har dei gjestehavn med eiga palmestrand. Men det var ikkje mange badegjestene då me var der og overnatta frå søndag til mandag. Det kan ha litt med vêret å gjera. Yr og litt sur vind gjer det ikkje så veldig forlokkande å kasta seg i sjøen.

I fleire år ha eg hatt planar om å testa gjestehavna som er blitt svært populær mellom båtfolk dei siste åra. Og havnesjefen sjøl, Anita Ørnes, har sett nesten strengt på meg fleire gonger når eg har truffe henne. Ho har sakna meg. I fjor var me forresten heilt inne i havna og var svært nær å fortøya på Skarveit, men då var det sur austavind og dermed endra me planar og havna på Eidssund på Ombo i staden.  På Skartveit er det lunt i alle vindar unntatt austavind.

Båthavna på Skartveit er blitt eit populært reisemål for båtfolk i Rogaland.

Skartveit har forresten alltid hatt ein spesiell plass i hjerta mitt. Grunnen er at eg fekk eit svært fristande tilbod i 1957. Faren min kom heim og spurte om eg hadde lyst å vera med Osvald Sæbø i Hjelmelandsvågen til Skartveit neste dag. Osvald skyssa lege, lensmann, dyrlege og prest rundt omkring i distriktet. Denne dagen skulle Osvald skyssa sokneprest Langeland frå Hjelmeland til Skartveit på Halsnøy. Ein gammal mann var død og skulle gravleggjast. Presten var bodsendt og klar.

Dette var i den tida då alt var som det skulle. Skarveit og Halsnøy tilhøyrte Fister kommune og Hjelmeland prestegjeld. I 1965 blei Skarveit innlemma i Finnøy og dermed underlagt dei åndelege og verdslege styresmakter i Finnøy.

Medan me låg ved Skartveitkaien og venta på presten introduserte Osvald Sæbø ein ny og uhyre effektiv måte å fiska stinta på. Han sette på ein trippelkrok under kroken med agnet. Når stintene nærma seg agnet, var det berre å rykkja til. Dermed drog du opp tre-fire stintar om gongen.

Då skyssbåten frå Hjelmeland forlet Skartveit med Osvald Sæbø ved roret og sokneprest Langeland i kahytta, låg det dungar med stinta igjen på Skartveit-kaien. Mellom kattane på Fisterøyane går det gjetord den dag i dag om den store stinteorgien på Skartveit i 1957. Eg trur bestemt at stinta blei totalt utrydda her denne dagen. Eg har aldri høyrt om folk som har fått stinta her seinare.

Sist søndag drog me på tur. Kona, meg og tre barnebarn. På Skarveit fann me ein grei båtplass der me fortøyde så godt me kunne.

Småsporvane kosar seg også på Skartveit.

Denne sommaren er alt blitt ti gonger betre enn sommaren i fjor. Men akkurat sist søndag var det ikkje berre sol. Det småyrte og var litt kaldt då me skulle eta middag på bryggerestauranten på kvelden. Me trakk innandørs. På kjøkken styrte havnesjef Anita Ørnes og medhjelparane på. Det blei mat i søkk og kav.

Jøsenfjord-båtane gjekk til Skartveit-kaien i alle år. På veggen i bryggerestauranten hang det bilde av «Erfjord» og «Fisterfjord». Men her mangla både «Jøsenfjord» og «Årdalsfjord» som begge var trufaste gjester på Skarveit. Anita Ørnes fekk beskjed om det.

Det halvsure vêret la ingen dempar på humøret om bord. Ein flott kveld med god stemning både om bord i båten vår og i båthavna. Men neste dag var eg ikkje i stand til  å få datamaskinen min til å kommunisera med internett. Det kan godt vera at det var min eigen manglande datakompetanse som førte til det. Eg er ikkje sikker.

Havnesjefen styrer ikkje berre havna og restauranten. Ho styrer på i butikken på kaien også. Det finst ikkje ferie for slike folk når andre folk sommarferierer. Me drog vidare til nye feriemål.

For eit par-tre år sidan blei skule og barnehage nedlagt på Halsnøy. Men nå har det blitt så mange småungar på øya at barnehagen skal åpnast igjen. Klart alle piler peikar opp på Skartveit nå. Dei har til og med stukke av med ordførar-jobben i Finnøy.

Ordførar Gro Skartveit var sjølvsagt ikkje å treffa. Sist eg prøvde å ringa henne, var ho så langt inne i jungelen i Afrika at det ikkje var mobildekning. Nå har ho vore på  ferie i Nord-Norge i vekevis.

Kvar med sitt, seier eg.

Skartveit i gamle dagar ein gong mellom 1960 og 1980. Dette målarstykket hang i restauranten på kaien.

Dambåten "Sand" var eit flott syn. Her er den fotografert i sterk vind i havna i Stavanger.

Bildet av dampbåten «Sand» der den styrer opp mot vinden inne på Stavanger havn, er eit av dei flottaste fjordabåtbilde eg har komme over i mi tid. Båten gjekk ut av soga i 1953 etter 54 år i Ryfylkefjordane. Eg kan ikkje hugsa den, men bildet av den ser eg på med glede rett som det er.

Grunnen til at eg har sett meg ned for å skriva dette: For eit par dagar sidan var eg på Sand. Då studerte eg ferja «Sand». Den går fram og tilbake mellom strandstaden og Ropeid. Den lagar omtrent ikkje sjø der den fêr. Og den er utstyrt med Rasmus Løland-sitat både her og der. Men vakker er ikkje denne ferja som er det femte fartyet med «Sand»-navnet i Stavangerske-flåten.

Stavangerske sette inn dampbåten «Sand» i rutefart sommaren 1899. Denne båten var ikkje ny. Men den var berre vel eit år gammal. Året før var den levert til Søndre Bergenhus Dampskibsselskab i Bergen og fekk då navnet  «Statsraad Haugland». Dette rederiet konkurrerte med HSD i ruter mellom Sunnhordland og Bergen. Men konkurransen blei for hard. Etter ni månader måtte selskapet kasta korta. Stavangerske fekk kjøpa båten for 102.000 kroner.

«Sand» blei den andre Stavangerske-båten som blei oppkalla etter ei bygd i Ryfylke. Den første var  «Skjold» som kom så tidleg som i 1869. Fyrst i 1914 fekk dei lengst inne i fjorden sitt navn på ein fjordabåt. Då blei det nesten 20 år gamle kystruteskipet «Stavanger» omdøypt til «Saude». Som den vakne lesaren veit, var ikkje Sauda ei stor bygd i Ryfylke før storindustrien inntok fjordabotnen omkring 1920.

«Sand», til venstre, og «Stavanger» fotograferte på Jelsa i 1913. Bildet fann eg på Wikipedia.

Dampbåten blei bygd ved Fevigs Jernskibsbyggeri, Fevik. Då den var ferdig, blei den slept til Middlesbrough i England der den fekk installert dampmaskin. Ein trippelmaskin på 280 indikerte hestekrefter. Som ny var denne båten 119 engelske fot, 20,6 fot brei og djuptgåande var 8,5 fot. I 1919 ble  «Sand» ombygd. Då blei den forlengd til 136 fot.

«Sand» hadde ein stor salong akterut og blei sett inn i dei lengste rutene i fjordane. Hausten 1899 figurerer den i Stavangerske sitt rutehefte. Den gjekk då til «Saude om Nærstrand». Denne turen tok sju timar med avgang frå Stavanger klokka 13.

Denne båten gjekk også til «de østre fjorde»: Årdal, Hjelmeland og Hålandsosen i Erfjord.  Ei anna rute gjekk til Hylen om Fister og Hjelmeland, til Vikedal og Åmsosen.

Då krigen kom i 1940, blei «Sand» sett inn i ruta mellom Stavanger, Haugesund og Bergen. Nattruta blei omgjort til dagrute i krigstida. Men mot slutten av krigen var den tilbake i fjordafarten. Våren 1945 var «Sand» ein av ni DSD-båtar som låg i opplag på Skjæret på grunn av drivstoffmangel.

Heilt fram til fjordbussane blei sett i fart i slutten av 1930-åra, var «Sand» ein av dei staselegaste fjordabåtane i Ryfylke. Men då  «Fjorddrott» kom i 1939, var «Sand» akterutseilt for godt.

I 1953 blei den neste «Sand» sett inn i fjordafart. Då blei dampen omdøypt til  «Haukelid». 14. desember 1953 blei båten seldt til Brødrene Anda for 32.000 kroner. Den var ferdig opphoggen hausten 1954.

Det aller meste av innhaldet i denne bloggen har eg henta frå min tidlegare Aftenblad-kollega Magnus Torgersen si bok  «Fjordabådane» som kom ut i 1981. For dei som vil lesa meir om «Sand» kan dei finna ein omfattande artikkel på nettleksikonet Wikipedia. Eg kjem til å leggja ut ein ny blogg om den neste «Sand» ein av dei fyrste dagane, viss ikkje solreven tek meg.

Ha ein strålande dag! Hugs solkrem!

Helge Hjorteland studerer den svære steinen som nettopp var rasa ned frå fjellet i Førre.

Eit forferdeleg rabalder fekk oss fort ut av køyene i båten. Det raste svære steinblokker ned over den nordlege fjellsida i Førre, heilt innerst i Jøsenfjorden. Klokka var akkurat seks mandag morgonen då raset kom. Ein diger stein, truleg på meir enn 50 tonn, dundra forbi ein garasje som ein del hjelmelandsbønder har ståande eit par hundre meters veg opp frå sjøen. Steinen laga eit svært hol i vegen før den la seg til ro 50-60 meter frå vegen.

Steinen passerte kloss i denne garasjen. Det hadde ikkje vore mykje igjen av bilane hadde steinen gått inn gjennom veggene der.

Det hadde ikkje vore mykje igjen av garasjen eller kjøretya hadde steinen råka garasjen.

Sjølv låg eg saman med kona og ein kamerat i båten nede ved kaien i Førre.

Ein ganske stor stein kom ned like ved kaien og trilla over den store, asfalterte plassen nede ved sjøen. Det låg tre fritidsbåtar ved kaiane i Førre denne natta. Steinen kunne gjort stor skade viss den hadde truffe båtane. Ein liten stein traff båten vår og laga eit lite merke i taket. Steinroket låg som ei svær sky over fjordabotnen.

Eg må vedgå at eg ikkje er tøffare enn at eg fekk ein støkk i meg. Etter at me hadde vore oppe og studert den svære steinen, kasta me loss, trakk makrellgarnet som me hadde sett kvelden før og tøffa utover til Haua.

Der måtte eg spyla båten grundig for å få vekk alt steinstøvet som hadde lagt seg over på dekk og tak. Statkraft får ein mykje større jobb med å reparera vegen. Hjelmelandsbøndene må også inn og grava litt slik at bilane deira kjem ut av garasjen.

- Etter den lange, kalde vinteren og den kraftig varmen den siste veka, er det ikkje overraskande at det rasar, seier ein lokalkjend som eg snakka med i går. Men at det kjem ein så svær stein ned frå fjellet og trillar over vegen er sjeldan  kost også for dei innfødde i fjorden.

Eldre folk i Jøsenfjorden har stor respekt for fjellsidene i den inste delen av fjorden. Dei rår båtfolk til å gå midt i fjorden innover.

I august 1929 omkom ein brislingfiskar frå Sveio i eit steinras i Førre.

Rasulukka i Førre i august 1929 fekk stor plass i Aftenbladet.

Her er eg på det gladaste i denne sommarferien. Baugstigen er berga. Datoen er 18. juli.

- Plopp, sa baugstigen og forsvann i sjøen.

Kona mi sto som eit spørsmålsteikn framme på baugen med ein tau-ende i hånda. – Stigen datt på sjøen. Eg kom bare så vidt borti den med foten, sa ho.

Kva skulle ein gjort utan koner på båttur. Godt å ha ei med som vaskar og ryddar, lagar middag og hjelper til med fortøyning og anna forefallande arbeid. Og så er dei så eineståande å ha til å skulda på.

Eg hadde hengt opp baugstigen på plass før. Deretter gjekk eg bak igjen. Sende kona fram med tau til å fortøya med. Alt var klart for den perfekte dregging i ei lun, solfylt vik på Borgøy. Båten seig sakte framover medan anker og ankertau gleid flott ut. Kona var klar framme til å stiga i land med baugtauet.

Der fôr stigen.

Eg verken gapte eller skreik. Det var heilt unødvendig. Kona sto og tok all skuld på seg. Ord er ofte heilt unødvendig når ein har vore gifte i over 40 år.

- Skit i stigen. Hopp i land med tauet, sa eg litt høgt. Innerst inne visste eg alt då at det var mi skuld at stigen gjekk i sjøen. Som skipper burde eg ha sørga for eit sikringstau som stigen kunne henga etter dersom den hoppa ut av festa.

Me sat og i denne vika på Borgøy og kosa oss i kveldssola. Men stigen murra i midt indre. Koss skulle eg få den opp igjen? Sikta i sjøen var dårleg. Du kunne ikkje sjå meir enn maks to meter ned i sjøen. Spettet som eg pleier å ha liggjande i båten for å kunna fiska opp garna dersom blåsa er borte når eg skal trekka dei, hadde eg plassert i garasjen i sommarferien. Null vasskikkert om bord. Eg gjekk til køys utan å ha funne svar på mine tusen spørsmål.

På Borgøy har det vore mykje solskinn i sommar. Akkurat denne dagen var det grått, men eg skein som ei sol sjøl. Heilt til høgre skimtar du rutebåten "Rotvær".

Neste føremiddag prøvde eg forgjeves å få låna meg eit spett på Borgøy. Men eg tjuvlånte ein minebolt. Eg festa den i ein tau og drog den etter båten i det området me trudde at baugstigen måtte vera. Eit par garn som såg ut som om dei hadde stått minst eit år utan å ha blitt henta av eigaren, var det einaste me drog opp av sjøen. Kona styrte båten. Eg sto bak på badeplattforma og fiska med minebolten.

Baugstigen låg igjen i sjøen då me gjekk frå Borgøy eit par timar seinare.

I dagane etterpå låg denne stigen og murra. Eg ringte og snakka med folk. Kva skulle eg gjera?

Halvannan veke seinare gjekk turen tilbake til Borgøy igjen. Nå med tre barnebarn om bord i tillegg til kona. Pluss spett. I tillegg hadde Tor Bernhard Harestad på Bru lånt meg eit undervasskamera. Han er ein kjekk kar, men medlem i eit håplaust parti, etter mitt syn. Dessutan hadde Marton Hettervik på Borgøy lova med råd og vink og utlån av vasskikkert viss dette var naudsynt. Han er den lokale eksperten i å finna forliste gjenstandar i sjøen.

Ein times tid låg me og leita med det lånte kameraet i sjøen. Heilt forgjeves. Ingenting anna enn tare å sjå.

Til slutt var kona og barnebarna leie. Eg gjorde det siste fortvila forsøket. Eit krabbegarn og eit gammalt fjordagarn gjekk på havet. Med litt flaks kunne baugstigen hekta seg fast i eit av garna. Men sjansen var sjølvsagt liten. Me overnatta på flytebrygga til Aashild Hettervik denne natta.

Neste morgon var det overskya og litt regn. Med gummibåten drog me over til baugstige-vika for å trekka garna. Båten gleid inn til land for å få tak i garna våre som var festa i steinane heilt inne i stranda. Plutseleg oppdaga eg stigen. Sikta i sjøen var mykje betre på denne overskya dagen.

Dagen, ferien, sommaren var berga. I løpet av eit par minutt var stigen  berga.

Så trakk me garna. Fangsten: To makrell, ei flyndra, ein lyr, ein torsk. Pluss baugstigen. Hurra.

Ein strålande dag, 18. juli, sjølv om det regna.

Nå har eg festa sikringstau på baugstigen. Men eg har ikkje brukt den etterpå. I dag er ferien slutt. Ein av dei kjekkaste på mange år.

Du treng ikkje dregg eller baugstige viss du finn ei ledig steinbrygge i Fisterøyane på ein varm, fin fredagskveld i juni.

«Sand» var den vakraste sjøbussen i landet då den var ny i 1953.

Den nye fjordabåten «Sand» gjekk presentasjonstur i Ryfylke onsdag 25. mars 1953. Det var då Stavangerske-direktør Erling Aanensen fastslo at dette var den vakraste sjøbussen i «Den hvite flåte». Og sidan DSD var det ledande selskapet i å utvikla og forma rutebåtar, var dette dermed også den vakraste båten i sitt slag i landet, fastslo han.

«Sand», «Sauda» og  Jøsenfjord Rutelag sin «Hjelmelandsfjord» hadde same opphav. Dei var bygde som landgangsbåtar under den andre verdenskrig, men blei ikkje ferdige tidsnok til å bli brukte i krigen. Etterpå blei dei liggjande ubrukte. Teknisk direktør Ludvig Thorsen i Stavangerske var fleire turar i England for å sjå på krigsfarty som kunne egna seg til å bli bygde om til fredelege fjordabåtar. Han kom ikkje tomhendt heim. Rederiet kjøpte i alt fire tidlegare krigsskip som blei ombygde til rutebåtar: «Sand», «Sauda» og dei to tidlegare ubåtjagarane «Haugesund» og «Stavanger». Sjøbussen «Sand» var den andre Stavangerske-båten med dette navnet.

«Sand» var den siste som blei ombygd og sett i fart.

«LCG (M) 194» blei bygd for den britiske marine ved Stewart & Craig i Hull i England. Kjølen blei strekt 20. november 1944 og sjøsettinga fann stad 28. februar 1945. Den blei overlevert til Royal Navy 22. september 1945. 14. august 1946 overtok Stavangerske båten. Den kom til Stavanger same året, men blei liggjande i fleire år før ombygginga starta.

Då «Sand» var ferdig, var dette det niande skipet i den «Den hvite flåte». Dei andre var dei to med navnet «Ekspress», «Fjorddrott»,  «Haugesund»,  «Fjordbris»,  «Fjordsol»,  «Sauda»  og  «Bokn».

Ombygginga av skroget skjedde ved Haugesund Mekaniske Verksted. Innreiinga og utrustinga føregjekk ved Stavangerske sitt eige verksted på Klasaskjæret i Stavanger.  «Sand» likna ein god del på søsterskipet  «Sauda», men hadde større vinduer i salongen og tok seg mykje betre ut på fjorden. I hovedsalongen var det ein flott akvarell måla av teatermålaren Gunnar Alme ved Rogaland Teater.

«Sand» hadde to bommar på formasta og kunne ta to personbilar framme på bakken når det var stor trafikk. Besetninga var på sju mann. Kaptein, styrmann, tre matrosar, maskinist og motormann. I tillegg kom restaurasjonspersonalet. Båten kunne ta 427 passasjerar og 12 bilar.

«Sand» ved kai i Hjelmelandsvågen ein føremiddag midt i 1950-åra. Her går den i turistruta på veg til Sand.

Frå og med sommaren 1953 gjekk  «Sand» i turistruta mellom Stavanger og Sand. Det var nettopp denne ruta DSD hadde i tankane då båten blei forma. Båten gjekk frå Stavanger klokka 9.30 og var framme på Sand klokka 14.15. Turistane drog vidare med buss opp til Suldalsvatnet.  «Sand» returnerte til Stavanger klokka 16.00 frå Sand.

«Sand» blei etterkvart brukt i mange ruter. Den gjekk litt i Sauda-ruta og på Sjernarøyane. Utover i 1960-åra gjekk «Sand» i den såkalte dagruta mellom Haugesund og Stavanger. Den overnatta i Haugesund og gjekk til Stavanger fire dagar i veka.

«Sand» i kvardagslivet. Den gjekk i mange lasteruter i fjordane. Her er den klar til å lasta på Ryfylkekaien i Stavanger.

Frå 1966 gjekk «Sand» inn i Rennesøy-ruta etter at «Rennesøy» var blitt for liten. Dette var ingen stor suksess. Mannskapet sleit hardt med å halda ruta. Det var mykje last og mange kaiar. Passasjerane var lite begeistra over båten som var for sein nesten kvar dag. I 1969 blei den avløyst av den nye bilferja «Rennesøy».

Ein italiener kjøpte «Sand» og gav den navnet «Christina V». Den tidlegare fjordabåten skal ha blitt ombygd til lystyacht. Den forliste i 1975 i Middelhavet.

Pendelferja «Sand» var det tredje DSD-fartyet med dette navnet, men den fyrste «Sand» som var nybygd av selskapet.

Pendelferja «Sand» var det tredje Stavangerske-fartyet som var oppkalla etter strandstaden i Ryfylke. Dampbåten «Sand» gjekk i Ryfylke frå 1899 til 1953. Då blei den avløyst av sjøbussen «Sand» som blei brukt i mange slags ruter i fjordane fram til 1969. Pendelferja «Sand» blei sett i fart i 1993 og gjekk 20 år mellom Sand og Ropeid. Dette var fyrste nybygget med «Sand»-navnet.

Eg skreiv om pendelferja i boka «Fjordabåtene» som kom i 2005.  Her er artikkelen:

Da ferja «Sand»  ble døpt fredag 31. august 1973, var dette Stavangerskes tredje fartøy med dette navnet. Fru Laura Marie Hamre var gudmor for den nye ferja. Byggearbeidet hadde gått raskt. Ferja ble levert en og halv måned før fristen som sto i kontrakten mellom rederi og verft.

Med den nye ferja ble kapasiteten over Sandsfjorden mer enn fordoblet. «Ropeid» som nå fikk avløsning, var ikke mer enn åtte år gammel. Men den hadde vært i minste laget fra første dag og hadde bare plass til 12 biler. «Sand» var en av de første pendelferjene i Ryfylke. Den var rask og svært funksjonell i ruta.

Men den hadde ikke vakre linjer etter datidens tradisjonelle oppfatninger av hvordan en båt skulle se ut. Dette var en av Vegdirektoratets standardferjer, type III B. Skroget var bygget i stål. Overbygget var i aluminium. Det var hydraulisk manøvrerbare kjøreramper både forut og akter.

Hele mannskapet på «Ropeid» med kaptein Johannes Jonassen i spissen, ble overført til den nye ferja. Bjarne Grønnevik og Bjørn Lund var også ferjeførere. Harry Hovden og Lars Mo var de første maskinistene om bord. Tolleif Selvåg, Endre Øvrebø og Einar Halvorsen var billettører og matroser. Det var fire mann på hvert skift. Fører, billettør, matros og maskinist. Først var det to skift på ferja. Senere ble det tre.

Pendelferja «Sand» fotografert på Ropeid i oktober 1973.

- «Sand» var ei veldig romslig og god ferje da den kom som ny. Men trafikken økte betydelig da anleggsarbeidene på Ulla-Førre begynte midt på 1970-tallet. Spesielt i helgene når anleggsarbeiderne dro hjem, ble det mange ekstraturer over fjorden, forteller Bjørn Lund, som var ferjefører på «Sand» så lenge den gikk i sambandet. Ferja hadde gode lugarforhold for mannskapet. De måtte sove om bord siden ferja hadde fast beredskap nattetid.

Maskineri og teknisk utstyr fungerte godt på «Sand». I tillegg ble det malt, pusset og vasket om bord, slik at ferja så like fin og ny ut etter 20 år i sambandet.

Etter at Ulla-Førre var ferdig utbygd, gikk trafikken noe ned. Men det var ikke lenge. For Suldalsveien fikk mer og mer trafikk ut over i 1980-årene. Det ble mye turisttrafikk. Men størst betydning fikk det at de fleste trailerne mellom Haugalandet og Østlandet valgte å kjøre Suldalsveien. Sjåførene fant ut at det var lettere å kjøre mellom Sand og Røldal enn å kjøre veien langs Åkrafjorden. Trafikkøkningen førte til at «Sand» ble i minste laget.

I 1992 ble «Sand» omdøpt til «Ropeid» og avløst av ferja «Hjelmeland», som ble oppgradert og overtok navnet «Sand». Året etter ble «Sand» fra 1973 solgt til Østlandet. Under navnet «Hurumferja» har den seilt som reserveferje på Oslofjorden og Drammensfjorden.  «Hurumferja» har også vært brukt som reserveferje i Kragerø-distriktet og mellom Flekkfjord – Hidra.

Fakta: «Sand» 1973

Historikk: Bygget i 1973 for Stavangerske ved Skaalurens Skipsbyggeri i Rosendal. Overlevert fredag 31. august 1973. Gikk i sambandet Sand – Ropeid fra 1973 til 1993. Solgt til AS Ferjeselskapet Drøbak – Hurum – Svelvik og omdøpt til «Hurum-ferja». Først brukt som reserveferje i Oslofjorden på sambandet Drøbak – Hurum. Er nå reserveferje i sambandet Svelvik – Verket i Drammensfjorden.

Kapasitet: Som ny sertifisert for 200 passasjerer. Hadde plass til 24 biler. Maskineri: Wichmann hovedmotor på 625 HK. Ga en fart på 11 knop.

Mål: Lengde: 39,68 meter. Bredde: 9,81 meter. Dybtgående: 3,8 meter.

Den gamle ferja skal nå liggja i opplag i Horten.